Są osoby, które za wszelką cenę unikają samotności – czasem tak bardzo, że zatracają w relacjach samych siebie. Trudno im podjąć decyzję bez czyjegoś potwierdzenia, a odmowa czy sprzeciw wywołują w nich lęk, że zostaną porzucone. W takich sytuacjach można podejrzewać, że zmagają się z osobowością zależną. Czym ona jest? To wzorzec myślenia, odczuwania i działania, który znacząco wpływa na sposób funkcjonowania w relacjach i codziennym życiu. Z poniższego wpisu dowiesz się więcej na ten temat.
Czym jest osobowość zależna?
Osobowość zależna to termin stosowany w psychologii i psychiatrii na określenie trwałego wzorca zachowań charakteryzującego się silną potrzebą bycia pod opieką. Wiąże się to z trudnościami w podejmowaniu samodzielnych decyzji oraz z nadmiernym podporządkowywaniem się innym.
Warto zaznaczyć, że nie chodzi tu o cechę charakteru, ale o strukturę osobowości, która może powodować cierpienie i ograniczać możliwość samodzielnego satysfakcjonującego życia.
Przyczyny rozwoju osobowości zależnej
Osobowość, która się u nas kształtuje, jest wynikiem wielu czynników – zarówno biologicznych, jak i środowiskowych. W przypadku osobowości zależnej szczególnie duże znaczenie mają doświadczenia z dzieciństwa.
Wychowanie w atmosferze nadmiernej kontroli, brak przestrzeni do samodzielnych wyborów, a także lękowe więzi z opiekunami mogą prowadzić do tego, że dziecko uczy się, iż samo nie poradzi sobie z życiem. Karanie za niezależność, ciągłe kwestionowanie kompetencji czy nagradzanie uległości to komunikaty, które zostają z nami na długo.
Nie bez znaczenia są też predyspozycje wynikające z temperamentu – osoby lękowe, wycofane i wrażliwe mogą być bardziej podatne na rozwój tego typu osobowości.
Osobowość zależna – co może na nią wskazywać?
Nie zawsze można łatwo zauważyć, że dana trudność wynika właśnie z osobowości zależnej. Ci, którzy ją mają, często są postrzegani jako lojalni, oddani i niekonfliktowi – tym, czego nie widać, są ich wewnętrzne napięcia i lęki.
Charakterystyczne objawy to m.in. trudność w podejmowaniu decyzji bez zasięgania wielu opinii, unikanie odpowiedzialności, obawa przed samotnością, podporządkowywanie się innym nawet kosztem rezygnowania z własnych potrzeb, a także trudność w odmawianiu.
Taka osoba często czuje, że „bez kogoś nie istnieje” – potrzebuje drugiej osoby, by funkcjonować, a każda oznaka oddalenia budzi w niej silny lęk.
Osobowość zależna w związku
Związek z kimś o osobowości zależnej bywa pełen napięć wynikających z nieustannej konieczności potwierdzania, że jest on kochany i akceptowany. Osobowość zależna w związku może się też objawiać brakiem asertywności i trudnością w wyrażaniu potrzeb. To sprawia, że relacja może się stać nierówna i oparta na dominacji.
Z perspektywy osoby zależnej nawet toksyczny związek może wydawać się „lepszy niż żaden”. Lęk przed samotnością przeważa nad troską o samego siebie.
Z czym na co dzień zmagają się osoby z osobowością zależną?
Jakie doświadczenia miewają osoby o osobowości zależnej? Wiele z nich nie potrafi zakończyć związku, choć od lat nie czuje w nim szczęścia. Ktoś inny bezradnie miota się przy podejmowaniu decyzji. Jeśli chodzi o życie zawodowe, to niektórzy przez lata mogą tkwić w pracy, której nie lubią, nie wierząc, że poradzą sobie w innej. Mogą też odkładać decyzję o wyprowadzce od rodziców, bo czują, że nie dadzą rady żyć „na własną rękę”.
Czy osobowość zależna podlega leczeniu?
Choć przy osobowości zależnej wzorce są głęboko zakorzenione, to można nad nimi pracować podczas psychoterapii – szczególnie tej w nurcie poznawczo-behawioralnym lub psychodynamicznym. Praca z psychoterapeutą pomaga zrozumieć mechanizmy stojące za trudnościami, a także zbudować poczucie własnej wartości i nauczyć się funkcjonowania w relacjach na partnerskich zasadach.
Ten proces wymaga czasu – zmiana nie polega na nagłym odcięciu się od innych, ale na budowaniu wewnętrznego przekonania, że samodzielność jest możliwa i bezpieczna.
Kiedy warto szukać pomocy?
Jeśli czujesz, że często rezygnujesz z siebie, nie potrafisz działać bez aprobaty innych, a relacje pochłaniają cię do tego stopnia, że zapominasz, kim jesteś – to może być dobry moment, by poszukać wsparcia. Rozmowa z terapeutą może Ci pomóc nauczyć się działać w zgodzie ze sobą i z własnymi zasadami.