Żyjesz z osobą, która nadużywa alkoholu albo uzależniona jest od hazardu? Najprawdopodobniej dotyczy Cię problem współuzależnienia. Sprawdź, jakie są jego objawy i dlaczego może okazać się równie fatalne w skutkach, jak samo uzależnienie. Z poniższego artykułu dowiesz się także, jak wyjść ze współuzależnienia!
Kim jest osoba współuzależniona?
Współuzależnienie nie jest wspólnym oddawaniem się nałogowi. To raczej uzależnienie od alkoholika czy też hazardzisty, z którym żyje się pod jednym dachem. Definiuje się je jako nieprawidłową adaptację do sytuacji problemowej, która wyraża się we wzorcach funkcjonowania destruktywnych dla osoby współuzależnionej, a zarazem podtrzymujących nałóg uzależnionego.
Osoba współuzależniona to najczęściej małżonek lub konkubent alkoholika (będę odnosić się tu do problemu alkoholizmu, niemniej współuzależnienie może wystąpić w przypadku wszystkich nałogów). Objawy współuzależnienia mogą występować także u dzieci czy rodziców chorego, ale zwykle nie odnosi się do nich tego zjawiska. W odróżnieniu od partnerów osoby te uwikłane są w relacje z uzależnionym z konieczności (nie jest to kwestią ich wyboru).
Jaki jest mechanizm współuzależnienia?
Współuzależnienie jest konsekwencją permanentnego napięcia, jakie wiąże się z życiem u boku osoby dysfunkcyjnej – nieprzewidywalnej, zaniedbującej swoje role społeczne. Partner alkoholika musi zmagać się na co dzień z szeregiem trudności, nie wspominając już o tym, że związek nie zaspokaja jego podstawowych potrzeb emocjonalnych. Stres wymaga reakcji. Zdrową jest ucieczka (wyjście z relacji) lub walka (postawienie granic). W praktyce łatwiej jest tolerować cechy alkoholika i zaadaptować się do patologicznej sytuacji, niż zaryzykować zmianę.
Zmiany trudne są dla każdego, zwłaszcza gdy w grę wchodzi więź emocjonalna, zależność ekonomiczna, wspólne dzieci, mieszkanie, kredyt. Współuzależnieniu sprzyjają brak pewności siebie, niskie poczucie własnej wartości, lęk przed samotnością, wynikająca z przekonań moralnych czy doświadczeń z dzieciństwa skłonność do poświęcania się. Nie widząc wyjścia ze swojego położenia, partner alkoholika zdejmuje z niego – w najlepszej wierze – odpowiedzialność za skutki nałogu, a tym samym ułatwia mu picie.
Jakie są objawy współuzależnienia?
Zastanawiasz się, czy dotyczy Cię współuzależnienie? Objawy problemu początkowo mogą zdawać się wyrazem zdrowej troski o kochaną osobę. Podobnie jak sam alkoholizm współuzależnienie rozwija się stopniowo i niepostrzeżenie. Symptomatyczne zachowania osoby współuzależnionej to:
- silna koncentracja myśli, uczuć i działań na problemie alkoholowym partnera i jego konsekwencjach,
- opiekowanie się alkoholikiem w zakresie przekraczającym zwykłą troskę o bliską, dorosłą osobę (dbanie o dietę, higienę osobistą itd.),
- ukrywanie problemu alkoholowego partnera, często poprzez cały system kłamstw i zaprzeczeń, w które zaangażowani są inni członkowie rodziny,
- usprawiedliwianie zachowań alkoholika – szukanie racjonalnych wyjaśnień jego zachowań, które mają przekonać otoczenie, ale też samego współuzależnionego,
- chronienie partnera przed konsekwencjami nałogu – łagodzenie kryzysów wywołanych przez jego zaniedbania,
- przejmowanie odpowiedzialności za alkoholika, np. realizowanie jego obowiązków zawodowych, domowych, płacenie długów,
- próby kontrolowania zachowań osoby uzależnionej, np. poprzez utrudnianie jej dostępu do trunków,
- wysoka tolerancja na zachowania alkoholika, nawet jeśli są one społecznie szkodliwe czy niemoralne,
- głębokie przekonanie, że powyższe działania pomogą partnerowi pokonać nałóg.
Charakterystycznym objawem, a zarazem konsekwencją współuzależnienia, jest zaniedbywanie swoich spraw (np. zdrowia, zawodowych ambicji, kontaktów towarzyskich) i przedkładanie potrzeb uzależnionego partnera nad własne. Jeśli dostrzegasz u siebie nawet tylko niektóre z powyższych zachowań, to jesteś osobą współuzależnioną. Jeżeli w dodatku żyjesz w stanie nieustannej huśtawki emocjonalnej, cierpisz na przewlekłe bóle głowy albo coraz częściej sięgasz po leki nasenne, koniecznie poszukaj pomocy!
Na czym polega terapia współuzależnienia?
Współuzależnienie nie jest zaburzeniem ani chorobą, która wymaga leczenia. Niemniej rzadko zdarza się, by osoba współuzależniona samodzielnie poradziła sobie ze swoim problem. Będąc uwikłanym w alkoholizm najbliższej Ci osoby, jesteś ofiarą swego rodzaju nałogu. Dlatego adekwatnym wsparciem dla Ciebie jest psychoterapia uzależnień. Zgłoś się na nią, niezależnie od tego, czy Twój partner także dojrzał do decyzji, by podjąć leczenie.
W psychoterapeucie znajdziesz przede wszystkim powiernika, któremu możesz – bez poczucia wstydu i obawy o konsekwencje – opowiedzieć o swoich problemach, by nie dźwigać ich dłużej samotnie. Terapia to dużo więcej niż dobre rady dla współuzależnionych („nie tłumacz go”, „musisz postawić jej granice”, „wyprowadź się”…), których z pewnością udzielają Ci bliscy. To szansa, by dostrzec i zrozumieć mechanizmy rządzące uzależnieniem i współuzależnieniem, a tym samym zyskać dystans do sytuacji, w której się znajdujesz.
Dzięki terapii współuzależnienia zaopiekujesz się sobą – wzmocnisz swoją samoocenę i poczucie własnej wartości, poświęcisz uwagę swoimi zaniedbanym potrzebom. Nauczysz się otwarcie rozmawiać o swoich problemach. Zyskasz siłę, by odmawiać swojemu partnerowi i zachowywać się wobec niego konsekwentnie, co może ułatwić mu wprowadzenie konstruktywnych zmian we własnym życiu. Jednocześnie jednak przekonasz się, że nie ponosisz za nie odpowiedzialności, a wręcz nie masz wpływu na nałóg partnera. Możesz za to zadbać o swój dobrostan.